มะแก๊ะ(เหนือ) มะก่องแก้ว พิลาขาว(น่าน) หมากลิง(เงี้ยว-แม่ฮ่องสอน) พิลา(หนองคาย) เจียะลิ้ว(จีน)
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ต้น
ไม้ยืนต้น พุ่มขนาดกลาง เปลือกลำต้นมีสีเทา กิ่งหรือยอดอ่อนเป็นเหลี่ยม
ใบ
รูปรียาว โคนใบมนแคบ ปลายใบเรียวแหลม สั้นผิวหลังใบเกลี้ยงเป็นมัน เส้นใต้ท้องใบ เห็นชัด
ดอก
ออกเป็นช่อ หรือดอกเดี่ยว ออกบริเวณปลาย ยอดหรือตามง่ามกิ่ง ดอกมีสีส้ม สีขาว หรือ สีแดง มี 6 กลีบ ปลายกลีบดอกจะแยกออก จากกัน ตรงกลางดอกมีเกสรตัวผู้และตัวเมีย
ผล
ค่อนข้างกลม ผิวเปลือกนอกหนาเกลี้ยง ผลแก่ มีสีเหลืองปนแดง ผลแตกหรืออ้าออก ข้างใน ผลมีเมล็ดจำนวนมาก เป็นรูปเหลี่ยม สีชมพู สด
การใช้ประโยชน์
ใช้เป็นอาหาร
ผลแก่จัด รับประทานเป็นผลไม้ หมักทำสุราผลไม้ ทำน้ำผลไม้
คุณค่าทาง โภชนาการ
เนื้อผล มีกรดอินทรีย์สารหลายชนิด มีวิตามินซี ธาตุฟอสฟอรัส แคลเซียม และสารอื่น ๆ
ใช้เป็นยา
ใบ แก้ท้องร่วงได้ทั้งเด็กและผู้ใหญ่ แก้บิดมูกเลือด และสมานแผล ดอก แก้หู ชั้นในอักเสบ และบดโรยแผลสดที่เลือด ออก เนื้อหุ้มเมล็ด เป็นยาระบายอ่อน ๆ บำรุงหัวใจ และทำให้ชุ่มชื่นใจ เปลือก ลูก ต้มน้ำดื่มแก้ท้องร่วง แก้บิดมูกเลือด ถ่ายพยาธิ แก้ตกขาว ต้มเอาน้ำชะบาด แผล สมานแผล ล้างหรือโรยแผลเน่า เปื่อยพุพอง เปลือกต้น ต้น และราก ถ่าย พยาธิ เปลือกราก ต้มดื่ม แก้ระดูขาว แก้ ตกเลือด และถ่ายพยาธิ
น้ำทับทิม
ส่วนผสมเมล็ดทับทิม 1 ถ้วยน้ำเชื่อม1/4 ถ้วยน้ำต้มสุก 1 ถ้วยเกลือป่น
วิธีทำ 1.เอาเมล็ดทับทิมขยำกับน้ำต้ม ให้เนื้อ หลุดจากเมล็ดมากที่สุด2.กรองด้วยผ้าขาวบาง ใส่ลงหม้อ ตั้งไฟ 5 นาที ยกลง3.ใส่น้ำเชื่อม เกลือเล็กน้อย คนให้เข้ากัน และเกลือละลาย ชิมารให้ออกเปรี้ยว หวาน และเค็มเล็กน้อย4.เทใส่ขวดที่ลวกน้ำร้อนแล้ว ปิดฝา น้ำไปแช่ตู้เย็นไว้ จะได้เครื่องดื่มสีชมพู ใสดื่มเย็น ๆ